Wszechobecne
złożenia to jedna z najważniejszych cech charakterystycznych języków
skandynawskich, ale także germańskich, np. niemieckiego. Polacy mówią natomiast
w sposób zawiły, poetycki i "na około", często używając pięciu słów
zamiast jednego. W dzisiejszym świecie liczy się jednak szybkość przekazywania
informacji, skrócona forma i ekonomiczność języka. Polacy powoli zmieniają
swoje przyzwyczajenia i zaczynają używać krótszych sformułowań, a także
unikać niepotrzebnych słów. Nadal jednak daleko nam do Skandynawów i tam, gdzie
Szwed użyłby jednego słowa, my używamy co najmniej trzech. Dlaczego?
W języku
polskim nie ma tendencji do składania wielu słów w jeden wyraz. Złożenia bardzo
upraszczają język i pozwalają na większą konkretyzację pojęć. Często jednak
zdarza się też tak, że długie szwedzkie słowa sprawiają kłopot osobom uczącym
się języka. Bywa, że nie potrafimy wymówić czy zapamiętać słowa, bo jest ono za
długie i nie potrafimy odróżnić poszczególnych członów wyrazu. Ja polecam moją
sprawdzoną metodę, czyli stawianie kreseczek ołówkiem w czytanym tekście. Jest
to świetne ćwiczenie, ułatwia znacznie czytanie, a także pozwala na szybsze
nauczenie się słowa. Zdecydowanie lepiej poradzimy sobie z odczytaniem
pojedynczych członów, a przy tym spróbujemy zapamiętać ich znaczenie.
Jeśli wiemy,
co oznaczają pojedyncze słowa, bardzo łatwo będzie nam przetłumaczyć złożenie.
Jest to bardzo pocieszające i motywujące dla osób uczących się języka szwedzkiego,
ponieważ nawet, gdy pierwszy raz w życiu widzimy dane złożenie, ale znamy
znaczenie jego poszczególnych części, to na pewno zrozumiemy tekst. Rozumienie
to oczywiście jedna sprawa, drugą jest wyrobienie nawyku używania złożeń. Jeśli
stworzymy jakiś tekst w języku szwedzkim i będziemy cały czas stosowali formę
dopełniacza lub wyrażenia przyimkowe, nasza wypowiedź nie będzie brzmiała
"po szwedzku". Poprawny język szwedzki to jak najwięcej złożeń i jak
największe uproszczenie wypowiedzi, a poza tym krótkie zdania. Pamiętajmy, że
zdanie składające się z trzech, czterech zdań podrzędnych i ciągnące się przez
trzy linijki tekstu nie będzie wyglądało dobrze w szwedzkim tekście. W polskim
jest to normalna praktyka. Kiedy tłumaczymy, rozbijmy więc dłuższe, polskie
zdanie na dwa albo trzy krótsze.
Teraz wróćmy
do głównego tematu, czyli jak tworzy się rzeczowniki złożone w języku
szwedzkim? Sama zasada jest bardzo prosta, podobna do reguł w języku
niemieckim, jednak jest jeden szczegół, który sprawia kłopot nie tylko na
początku nauki. Poniżej kilka przykładów:
en dag + ett
hem = ett daghem (dzień + dom = przedszkole)
ett barn + ett
bidrag = ett barnbidrag (dziecko + zasiłek = zasiłek na dziecko)
en klass +
en kamrat = en klasskamrat (klasa + kolega = kolega z klasy)
Tu sprawa
jest prosta - składamy po prostu dwa wyrazy w jeden, a rzeczownik złożony
otrzymuje taki rodzajnik, jaki ma drugi wyraz składowy.
Powyższe
złożenia nie wymagały jednak użycia łącznika. Istnieje jednak wiele wyrazów,
które składamy za pomocą łącznika -s.
en dag + en
tidning = en dagstidning (dzień + gazeta = dziennik)
ett kök + en
stol = en köksstol (kuchnia + krzesło = krzesło kuchenne)
en stad + en
del = en stadsdel (miasto + część = część miasta/ dzielnica)
Skąd wiemy,
kiedy używać łącznika -s? Po pierwsze, wtedy, gdy rzeczownik składa się z
trzech wyrazów, np. en handbollsmatch (mecz piłki ręcznej), en sextimmarsdag
(sześciogodzinny dzień pracy). Po drugie, gdy słowo, po którym mielibyśmy
wstawić -s, jest zakończone na -dom, -het, -itet, -ning,
-ing, np. ett barndomshem (dom rodzinny), en fastighetsägare
(właściciel nieruchomości), en anställningsintervju (rozmowa
kwalifikacyjna).
Inną
trudnością jest zanik nieakcentowanych samogłosek a i e lub
konieczność dodania samogłoski e.
en arbetstid
(ett arbete + en tid) - czas pracy -> zanika e, dodajemy s
ett
flicknamn (en flicka + ett namn) - imię dla dziewczynki -> zanika a
ett lönekrav
(en lön + ett krav) - wymagania płacowe -> dodajemy e
W niektórych
przypadkach zanika nieakcentowana końcówka -a i dodajemy samogłoski -e,
-o lub -u.
en kvinnoförening
(en kvinna + en förening) - związek kobiet
ett varuhus (en vara +
ett hus) - magazyn
en reseersättning
(en resa + en ersättning) - pokrycie kosztów podroży
Tworzenie
złożeń w języku szwedzkim jest, jak z resztą widać dosyć skomplikowane. Na
początku możemy czuć się zdezorientowani, ponieważ bardzo często nie będziemy
pewni, kiedy należy użyć łącznika -s, a kiedy nie. Po dłuższym czasie, gdy
będziemy oczytani i wykonamy wiele ćwiczeń gramatycznych, będziemy potrafili
tworzyć złożenia w sposób poprawny. Na początku polecam sprawdzanie poprawności
w SAOL lub wpisywanie słów do
wyszukiwarki. Nasza praca opłaci się i gdy nabędziemy doświadczenia, nie
będziemy się już mieli problemu z podjęciem decyzji, czy dodać -s, czy nie, czy
dodać samogłoskę czy nie...
W języku
szwedzkim występują nie tylko złożenia rzeczownik + rzeczownik, ale
także przymiotnik + rzeczownik, np. storstad (duże miasto), czasownik
+ rzeczownik, np. städfirma (firma sprzątająca), przysłówek + rzeczownik,
np. uppgång (wzrost), przyimek + rzeczownik, np. medarbetare
(współpracownik) oraz liczebnik + rzeczownik, np. tredjedel (część
trzecia).
Łączyć
możemy więc niemal wszystkie wyrazy. Nie zawsze jednak złożenia ułatwiają
komunikację. Czy zrozumielibyście szybko, o co chodzi, słysząc np. jedno z
najdłuższych słów, które znajduje się w SAOL: realisationsvinstbeskattning?
Według mnie to jeszcze nic i da się w miarę szybko przetłumaczyć... Gorzej jest
na przykład z najdłuższym możliwym słowem w języku szwedzkim w historii:
nordvästersjökustartilleriflygspaningssimulatoranläggningsmaterielunderhållsuppföljningsystem-
diskussionsinläggsförberedelsearbeten.
Ma ono aż
130 liter! Musiałam wkleić, bo nie byłam w stanie przepisać :) Sądzę, że
przetłumaczenie zajęłoby mi co najmniej 15 minut... Ćwiczenie poprawnego
przeczytania też :)
Znacie inne
wyjątkowo długie szwedzkie słowa?
Ten komentarz został usunięty przez autora.
OdpowiedzUsuńSama nauka języka szwedzkiego jest bardzo fajna, ale trzeba się do tego języka obcego przyłożyć. Ja sobie chwalę naukę z materiałów https://www.jezykiobce.pl/s/53/szwedzki-nauka gdyż moim zdaniem warto po prostu uczyć się z dobrej jakości pomocy naukowych.
OdpowiedzUsuńFajny artykuł. Studiuje szwedzki początek 2 roku i zawsze mnie te złożenia " irytowały", "ciekawiły". Wiem, że jeszcze mam na to czas ale juz wiem dlaczego jest barndomSminne:) lub huvudvärkStabletter a värktabletter
OdpowiedzUsuń